Ο Νίκος Καρούζος (17 Ιουλίου 1926 – 28 Σεπτεμβρίου 1990) ήταν ποιητής της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς.

Ο Νίκος Καρούζος γεννήθηκε στις 17 Ιουλίου του 1926 στο Ναύπλιο. Οι γονείς του, Κωνσταντίνα Πιτσάκη και Δημήτρης Καρούζος, δάσκαλος, συνέβαλαν στα πρώτα παιδικά χρόνια στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του, όπως και ο ιερέας και δάσκαλος παππούς του από την πλευρά της μητέρας του που διέθετε πλούσια βιβλιοθήκη.

Το 1944 ολοκληρώνει τις γυμνασιακές σπουδές στη γενέτειρά του και εντάσσεται στην ΕΠΟΝ Ναυπλίου στο Τμήμα διαφώτισης. To 1945 εισάγεται στη Νομική Σχολή και στη Σχολή Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Τον Ιούνιο του 1946 γλιτώνει τη σύλληψη και εκτέλεσή του από την Οργάνωση Χ. Την επόμενη χρονιά εξορίζεται στην Ικαρία για πέντε μήνες. Το 1951 υπηρετεί τη θητεία του στη Μακρόνησο και το 1953 εξορίζεται πάλι στη Μακρόνησο. Νοσηλεύτηκε στο 401 Στρατιωτικό Νοσοκομείο όπου απαλλάχθηκε από τη στρατιωτική θητεία χωρίς να υπογράψει δήλωση μετανοίας, για λόγους υγείας.

Το 1955 παντρεύεται τη Μαρία Δαράκη με την οποία χωρίζει μετά από μερικούς μήνες. Εγκαταλείπει τις σπουδές στη Νομική και την προοπτική να γίνει δικηγόρος. Αρχίζει να δημοσιεύει ποιήματα και άλλα πεζά κείμενα σε διάφορα περιοδικά, όπως τα Αθηναϊκά Γράμματα, Επιθεώρηση Τέχνης, Νέα Εστία, Ευθύνη, Σύνορο και [[Διαγώνιος]]. Το 1961 βραβεύεται με το Β΄ Κρατικό Βραβείο ποίησης και το 1962 με Α΄ Βραβείο Ποίησης της Ομάδας των Δώδεκα. Το 1962 παντρεύεται, για δεύτερη φορά, με τη Μαίρη Μεϊμαράκη, με την οποία χωρίζει το 1980. Τον Μάιο του 1967 συλλαμβάνεται για δηλώσεις που έκανε σε βάρος του Παττακού.

Το διάστημα 1983-1984 και το 1986 εργάζεται στο Γ΄ Πρόγραμμα της ΕΡΑ κάνοντας εκπομπές για τη λογοτεχνία. Το 1988 βραβεύεται με το Κρατικό Λογοτεχνικό Βραβείο Ποίησης. Αντιμετωπίζει διάφορα προβλήματα υγείας (καρδιολογικά, διάγνωση καρκίνου). Νοσηλεύεται σε διάφορες κλινικές της Ελλάδας και του εξωτερικού (Φεβρουάριος-Μάρτιος του 1986 στο Σωτηρία, Μάρτιος του 1989 διάγνωση καρκίνου, Φεβρουάριος-Μάρτιος του 1990 στο Λονδίνο). Πεθαίνει στις 28 Σεπτεμβρίου του 1990 στο Νοσοκομείο Υγεία.

Ποιητικό έργο

Παιδιόθεν ασχολείται με το διάβασμα ποίησης και τη συγγραφή. Το 1944-1945 πραγματοποιεί την πρώτη δημοσίευση ποιήματός του στο περιοδικό της ΕΠΟΝ Νέα Γενιά. Το 1949 δημοσιεύει το πρώτο του ποίημα με τίτλο Σίμων ο Κυρηναίος στο περιοδικό Ο Αιώνας μας, ενώ το 1953 την πρώτη ποιητική συλλογή του με τίτλο Η επιστροφή του Χριστού.

Η ποίηση του Καρούζου έχει χαρακτηρισθεί ως φιλοσοφική, θρησκευτική, μυστική, μα δεν είναι τόσο η μεταφυσική διάσταση που τη διακρίνει, αλλά «μια υπαρξιακή πλησμονή, που τον ωθεί πέρα από τα όρια του εγώ, προς τη συγχώνευση με το αισθητό σύμπαν».

Ποιητικές συλλογές

• Σίμων ο Κυρηναίος, 1949
• Η επιστροφή του Χριστού, 1953
• Νέες δοκιμές, 1954
• Σημείο, 1955
• Είκοσι ποιήματα, 1955
• Διάλογοι, 1956
• Ποιήματα, 1961
• Η έλαφος των άστρων, 1962
• Ο υπνόσακος, Ζαρβάνος, 1964
• Πενθήματα, Αθήνα, 1969
• Λευκοπλάστης για μικρές και μεγάλες αντινομίες, 1971
• Χορταριασμένα χάσματα, Εγνατία, 1974
• Απόγονος της νύχτας, Πολυπλάνο, 1978
• Δυνατότητες και χρήση της ομιλίας, Εγνατία, 1979, Ερατώ, 1986
• Ο ζήλος του μη-σχετικού με παροράματα, Πολυπλάνο, 1980
• Μονολεκτισμοί και ολιγόλεκτα, Εξάντας, 1980
• Φαρέτριον, Ύψιλον, 1981
• Αναμνηστική λήθη, Γοργώ, 1982
• Αντισεισμικός τάφος, Εστία, 1984
• Συντήρηση ανελκυστήρων, Καστανιώτης, 1986
• Νεολιθηκή νυχτωδία στην Κροστάνδη [Α΄ Κρατικό Βραβείο της Ποίησης το 1988], Απόπειρα, 1987
• Ερυθρογράφος, Απόπειρα, 1988
• Λογική μεγάλου σχήματος, Ερατώ, 1989
• Ευρέσεις από κυανό κοβάλτιο, Ίκαρος, 1991
• Θρίαμβος χρόνου, Απόπειρα, 1997
• Οιδίπους τυραννούμενος και άλλα ποιήματα ( φιλολογική επιμέλεια Μαρία Αρμυρά, Ίκαρος)

Μεταφράσεις

• Χόρχε Λουί Μπόρχες-Ο δημιουργός και άλλα κείμενα, Ύψιλον, 1980

Πεζά-δοκίμια

• Μεταφυσικές εντυπώσεις απ΄τη ζωη ως το θέατρο, Άψινθος, 1966
• Περί ζωγράφων, Galerie Titanium, 1988
• Πεζά κείμενα, Ίκαρος, 1997

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• ΤΑ ΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ:Νίκος Καρούζος (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ: ΝΙΚΟΣ ΚΑΡΟΥΖΟΣ (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ:ΝΙΚΟΣ ΚΑΡΟΥΖΟΣ (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Νίκος Καρούζος στον Πανδέκτη, του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών