Τρανστρέμερ, Τούμας

Ο Τούμας Τράνστρεμερ (Tomas Gösta Tranströmer, 15 Απριλίου 1931 – 26 Μαρτίου 2015) ήταν Σουηδός ποιητής, ψυχολόγος και μεταφραστής. Τα ποιήματά του παρουσιάζουν τους μεγάλης διάρκειας χειμώνες της Σουηδίας, τον ρυθμό των εποχών αλλά και την χειροπιαστή και ατμοσφαιρική ομορφιά της φύσης. Το έργο του Τράνστρεμερ χαρακτηρίζεται επίσης από ένα μυστήριο και έναν θαυμασμό απέναντι και στον κόσμο και στη ρουτίνα της καθημερινής ζωής; κάτι που προσδίδει συχνά στα ποιήματά του μια διάσταση που υπερβαίνει τον απλό ρεαλισμό.

Ο Τράνστρεμερ παρουσιάζεται ως ένας από τους σημαντικότερους σκανδιναβούς ποιητές από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι κριτικοί λογοτεχνίας έχουν επαινέσει την ποίησή του για την προσβασιμότητα που διαθέτει, ακόμα και μεταφρασμένη. Η ποίησή του έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από 60 γλώσσες και έχει μεγάλη επιρροή τόσο στη Σουηδία όσο και στον υπόλοιπο κόσμο. Το 1990 έλαβε το Διεθνές Βραβείο Λογοτεχνίας Neustadt και το 2011 βραβεύτηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας, «γιατί μέσα από τις συμπυκνωμένες, διαυγείς εικόνες του, μας δίνει μια φρέσκια πρόσβαση στην πραγματικότητα».

Ολοκλήρωσε τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση στη σχολή Södra Latin School της Στοκχόλμης και αποφοίτησε ως ψυχολόγος από το Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης το 1956, με πρόσθετες μελέτες στην ιστορία, τη θρησκεία και τη λογοτεχνία. Άρχισε να γράφει στα δεκατρία, και δημοσίευσε την πρώτη του συλλογή ποιημάτων, 17 dikter (Δεκαεπτά Ποιήματα) το 1954.

Άλλοι ποιητές κατηγόρησαν τον Τράνστρεμερ πως δεν ακολουθούσε την παράδοση και δεν περιλαμβάνονταν πολιτικά θέματα στα ποιήματα και τα μυθιστορήματά του. Το έργο του, όμως, περιλαμβάνει και αναπτύσσει περαιτέρω τον μοντερνισμό και την εξπρεσιονιστική και υπερρεαλιστική γλώσσα της ποίησης του 20ού αιώνα. Οι φαινομενικά απλές εικόνες του από την καθημερινή ζωή και τη φύση αποκαλύπτουν μια ενορατική αντίληψη για τις άγνωστες πτυχές της ανθρώπινης σκέψης. Ο Τράνστρεμερ και ο Αμερικανός ποιητής Robert Bly ήταν στενοί φίλοι και η αλληλογραφία τους έχει δημοσιευθεί στο βιβλίο Air Mail.

Το 1990 ο Τράνστρεμερ υπέστη εγκεφαλικό επεισόδιο που επηρέασε την ομιλία του, αλλά δεν τον εμπόδισε να συνεχίσει να γράφει.

Τιμήθηκε με το Νομπέλ Λογοτεχνίας το 2011. Άλλα βραβεία με τα οποία είχε τιμηθεί περιλαμβάνουν το Βραβείο Ποίησης Bonnier, το Διεθνές Βραβείο Λογοτεχνίας Neustadt, το βραβείο Oevralids, το Petrarca-Preis στη Γερμανία, το Χρυσό Στεφάνι των Ποιητικών Βραδιών της Στρούγκα (στη Βόρεια Μακεδονία) και το σουηδικό βραβείο από το Διεθνές Φόρουμ για την ποίηση. Το 2007 έλαβε το ειδικό βραβείο αναγνώρισης Lifetime, που δίνεται από τους διαχειριστές του Griffin Trust for Excellence in Poetry, το οποίο απονέμει επίσης το ετήσιο Βραβείο Ποίησης Griffin.

Εκτός από το έργο του ως συγγραφέας ήταν επίσης ένας σεβαστός ψυχολόγος, πριν το εγκεφαλικό επεισόδιό του. Εργάστηκε σε φυλακές ανηλίκων, καθώς και με άτομα με ειδικές ανάγκες, κατάδικους και ναρκομανείς.

Ο Τούμας Τράνστρεμερ έμενε με τη σύζυγό του Μόνικα Μπλαντ, με την οποία είχαν αποκτήσει δύο κόρες. Συνήθιζε να παίζει πιάνο καθημερινά, με το αριστερό χέρι, καθώς το δεξί του έχει πληγεί μετά το εγκεφαλικό, και να πέρνει τα πρωινά του ακούγοντας κλασική μουσική, όπως διηγήθηκε η σύζυγός του σε συνέντευξή της στη σουηδική εφημερίδα Dagens Nyheter.

Μεταφράσεις των έργων του στα ελληνικά

— Τα Ποιήματα (άπαντα τα ποιήματα του Τράνστρεμερ), μετάφραση Βασίλης Παπαγεωργίου, εκδόσεις «Printa».
— Η πένθιμη γόνδολα (Sorgegondolen), μετάφραση Βασίλης Παπαγεωργίου, εκδόσεις «Νεφέλη».
— Οι μνήμες με βλέπουν (αυτοβιογραφικό κείμενο), μετάφραση Βασίλης Παπαγεωργίου, περ. Νέα Εστία, Φεβρουάριος-Μάρτιος 2012 και αυτοτελώς ως βιβλίο: εκδόσεις «Σαιξπηρικόν», Θεσσαλονίκη 2014
— Το μεγάλο αίνιγμα: Ποιητικά άπαντα, μετάφραση Βασίλης Παπαγεωργίου, εκδόσεις «Σαιξπηρικόν», Θεσσαλονίκη 2021