Πας, Οκτάβιο
Ο Οκτάβιο Λοσάνο Πας (Octavio Irineo Paz Lozano, 31 Μαρτίου 1914 – 19 Απριλίου 1998) ήταν Μεξικανός ποιητής και διπλωμάτης. Για το συνολικό έργο του, βραβεύτηκε με το βραβείο Θερβάντες (1981), με το Διεθνές Βραβείο λογοτεχνίας Neustadt (1982) και με το Νόμπελ Λογοτεχνίας (1990). Θεωρείται από τους μεγαλύτερους συγγραφείς του 20ού αιώνα και από τους μεγαλύτερους ισπανόφωνους ποιητές όλων των εποχών. Υπήρξε πολύ παραγωγικός συγγραφέας και η δουλειά του εκτείνεται σε πολλές γενιές ενώ τα έργα του περιλαμβάνουν ποιητικά θέματα, δοκίμια και μεταφράσεις.
Παραγωγικός συγγραφέας και ποιητής, ο Πας κυκλοφόρησε πολλά έργα καθ’όλη την διάρκεια της ζωής του και αρκετά από αυτά έχουν μεταφραστεί σε άλλες γλώσσες. Η ποίησή του μεταφράστηκε στα αγγλικά από τον Σάμουελ Μπέκετ, τον Τσαρλς Τόμλισον, την Ελίζαμπεθ Μπίσοπ, τον Μαρκ Στραντ και την Muriel Rukeyser. Η πρώιμη ποίησή του επηρεάστηκε από τον μαρξισμό, τον υπερρεαλισμό και τον υπαρξισμό καθώς και από θρησκείες όπως ο βουδισμός και ο ινδουισμός. Το ποίημά του Ηλιόπετρα (Piedra de sol), γραμμένο το 1957, επαινέθηκε ως ένα «υπέροχο» παράδειγμα της υπερρεαλιστικής ποίησης στην ομιλία απονομής του Νόμπελ Λογοτεχνίας στον Πας.
Η ύστερη ποίησή του ασχολήθηκε με τον έρωτα και τον ερωτισμό, τη φύση του χρόνου και τον βουδισμό. Έγραψε επίσης ποίηση για την σύγχρονη τέχνη, το άλλο πάθος του, αφιερώνοντας ποιήματα στα έργα των γνωστών ζωγράφων Balthus, Joan Miró, Marcel Duchamp, Antoni Tàpies, Robert Rauschenberg και Roberto Matta. Ως δοκιμιογράφος, ο Πας ασχολήθηκε με ζητήματα όπως η πολιτική και η οικονομία του Μεξικού, η τέχνη των Αζτέκων, η ανθρωπολογία και η σεξουαλικότητα. Το δοκίμιό του The Labyrinth of Solitude (El laberinto de la soledad) αναφέρεται στους συγχωριανούς του και τους περιγράφει ως άτομα που κρύβονται πίσω από τις μάσκες της μοναξιάς. Λόγω της ιστορίας τους, η ταυτότητά τους χάνεται ανάμεσα σε έναν προ-κολομβιανό και ισπανικό πολιτισμό, αναιρώντας και τους δυο. Αυτό το δοκίμιο αποτελεί ένα έργο κλειδί στην κατανόηση του πολιτισμού του Μεξικού και επηρέασε σε μεγάλο βαθμό άλλους Μεξικανούς συγγραφείς, όπως ο Κάρλος Φουέντες. Ο Ilan Stavans έγραψε ότι ο Πας ήταν «ο βασικός επιθεωρητής, ένας Βιργίλιος του Δάντη, ένας άνθρωπος της Αναγέννησης».
Ο Πας έγραψε το θεατρικό έργο La hija de Rappaccini το 1956. Η πλοκή επικεντρώνεται γύρω από έναν νέο Ιταλό φοιτητή ο οποίος περιπλανιέται στους όμορφους κήπους του καθηγητή του Rappaccini, στους οποίους κατασκοπεύει την κόρη του καθηγητή Βεατρίκη. Τρομοκρατείται όταν ανακαλύπτει την ιδιαίτερη φύση της ομορφιάς των κήπων. Ο Πας διασκεύασε αυτό το έργο από μια μικρή ιστορία του 1844 του αμερικανού συγγραφέα Nathaniel Hawthorne, η οποία είχε επίσης τον τίτλο “Η Κόρη του Rappaccini”. Συνδύασε την ιστορία του Hawthorne με έργα του Ινδού ποιητή Vishakadatta και επιρροές από το ιαπωνικό θέατρο Noh, τα ισπανικά autos sacramentales και την ποίηση του William Butler Yeats. Η έναρξη του θεατρικού έργου σχεδιάστηκε από την Μεξικανή ζωγράφο Leonora Carrington. Το 1972, ο υπερρεαλιστής συγγραφέας André Pieyre de Mandiargues μετέφρασε αυτό το θεατρικό έργο στα γαλλικά με τον τίτλο La fille de Rappaccini (Εκδόσεις Mercure de France). Το έργο αυτό παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στα αγγλικά το 1996 στο Gate Theatre του Λονδίνου, σε μετάφραση και σκηνοθεσία του Sebastian Doggart και πρωταγωνίστρια την Sarah Alexander στον ρόλο της Βεατρίκης.
Ο Μεξικανός συνθέτης Ντανιέλ Κατάν διασκεύασε το θεατρικό έργο σε μορφή όπερας το 1992.
Τα άλλα έργα του Πας που μεταφράστηκαν στα αγγλικά περιλαμβάνουν αρκετούς τόμους δοκιμίων, κάποια από τα γνωστότερα είναι Alternating Current (μτφ 1973), Configurations (μτφ. 1971), The Labyrinth of Solitude (μτφ. 1963), The Other Mexico (μτφ. 1972) και El Arco y la Lira (1956 ; μτφ. The Bow and the Lyre, 1973). Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η μετάφραση του Alternating Current από την Helen Lane κέρδισε το National Book Award. Μεταφράστηκαν επίσης κάποιοι τόμοι κριτικών μελετών και βιογραφιών, συμπεριλαμβανομένων των Claude Lévi-Strauss και Marcel Duchamp (και οι δυο μεταφράστηκαν το 1970) αλλά και το The Traps of Faith, μια αναλυτική βιογραφία της Sor Juana Inés de la Cruz, Μεξικανής φεμινίστριας ποιήτριας και μαθηματικού του 17ου αιώνα.
Τα έργα του περιλαμβάνουν τις συλλογές ποιημάτων ¿Águila ο sol? (1951), La Estación Violenta, (1956), Piedra de Sol (1957). Σε αγγλική μετάφραση τα πιο χαρακτηριστικά ποιητικά έργα του περιλαμβάνουν τα : Early Poems: 1935-1955 (μτφ. 1974) και Collected Poems, 1957-1987 (1987). Αρκετοί από αυτούς τους τόμους επιμελήθηκαν και μεταφράστηκαν από τον Eliot Weinberger, ο οποίος είναι ο κύριος μεταφραστής του Πας στα αμερικάνικα αγγλικά.