Κάμινγκς, Ε.Ε.

Ο Έντουαρντ Έστλιν Κάμινγκς (Edward Estlin Cummings, 14 Οκτωβρίου 1894 – 3 Σεπτεμβρίου 1962), αναφερόμενος σχεδόν πάντα ως Ε.Ε. Κάμμινγκς (E.Ε. Cummings, με τα δύο αρχικά «Ε» να γράφονται συχνά πεζά κατά το ύφος κάποιων ποιημάτων του ως e e cummings), ήταν Αμερικανός ποιητής, ζωγράφος, δοκιμιογράφος, μυθιστοριογράφος και θεατρικός συγγραφέας. Το σώμα του έργου του περιλαμβάνει περί τα 2.900 ποιήματα, 2 αυτοβιογραφικά μυθιστορήματα, 4 θεατρικά έργα και αρκετά δοκίμια, όπως και πολυάριθμα σχέδια και ζωγραφιές. Είναι κυρίως γνωστός ως μία εξέχουσα φωνή στη μοντερνιστική ποίηση του 20ού αιώνα.

Ποίηση

Παρά την οικειότητα του Ε.Ε. Κάμινγκς με το ύφος αβάν-γκαρντ (επηρεασμένο από τη συλλογή Calligrammes του Απολλιναίρ, σύμφωνα με μία παρατήρηση της εποχής), μεγάλο μέρος του έργου του είναι αρκετά παραδοσιακό. Πολλά από τα ποιήματά του είναι σονέτα, έστω και αν συχνά έχουν μία αντισυμβατική χροιά. Σε κάποιες περιπτώσεις χρησιμοποιεί τη φόρμα των στίχων των μπλουζ και ακροστοιχίδες. Θεματικά η ποίηση του Κάμινγκς ασχολείται συχνά με τον έρωτα και τη φύση, όπως και με τη σχέση του ανθρώπου ως ατόμου με τις μάζες και με τον κόσμο. Επίσης, τα ποιήματά του περιέχουν συχνά σε αφθονία το στοιχείο της σάτιρας.

Αν και οι ποιητικές φόρμες και τα θέματά του παρουσιάζουν εκλεκτική συγγένεια με τη ρομαντική παράδοση, ολόκληρο το έργο του Κάμινγκς παρουσιάζει μία ιδιαίτερη ιδιοσυγκρατική σύνταξη. Πολλά από τα δυνατότερα ποιήματά του δεν περιέχουν καινοτομίες στην ορθογραφία ή τη στίξη, αλλά μόνο συντακτικές.

Εκτός από τις επιδράσεις από σημαντικούς μοντερνιστές, όπως τη Γερτρούδη Στάιν και τον Έζρα Πάουντ, ο Κάμινγκς στα πρώιμα έργα του άντλησε από τους εικονιστικούς πειραματισμούς της Έιμυ Λόουελ. Αργότερα, η παραμονή του στο Παρίσι τον έφερε σε επαφή με το Νταντά και τον υπερρεαλισμό, αντανακλάσεις των οποίων βρίσκονται στο έργο του. Από ένα σημείο και ύστερα, άρχισε να στηρίζεται στον συμβολισμό και στην αλληγορία, εκεί όπου προγενέστερα χρησιμοποιούσε την παρομοίωση και τη μεταφορά. Στα ύστερα έργα του χρησιμοποιεί σπανίως συγκρίσεις με αντικείμενα που δεν αναφέρονταν προηγουμένως μέσα στο ποίημα, επιλέγοντας να χρησιμοποιήσει ένα σύμβολο. Σύμφωνα με μία κριτική, για τον λόγο αυτό η μεταγενέστερη ποίησή του είναι «συχνά πιο φωτεινή, πιο συγκινητική και πιο βαθιά από την προγενέστερη.» Ο Κάμινγκς αρέσκεται επίσης να ενσωματώνει εικόνες από τη φύση και τον θάνατο στην ποίησή του.

Παρότι μέρος της ποιητικής του δημιουργίας είναι σε ελεύθερο στίχο (χωρίς ομοιοκαταληξία ή μέτρο, πολλά ποιήματά του διαθέτουν μία αναγνωρίσιμη δομή σονέτου 14 στίχων, με ένα περίπλοκο σύστημα ομοιοκαταληξιών. Κάποια έχουν μία οργιαστική «τυπογραφία», με λέξεις, τμήματα λέξεων ή σημεία στίξεως διεσπαρμένα στη σελίδα σε διάφορες θέσεις της, που συχνά δεν «βγάζουν νόημα» μέχρι που να διαβαστούν μεγαλοφώνως, οπότε το νόημα ξεκαθαρίζει, όπως και το αίσθημα του ποιητή. Ο Κάμινγκς, που ήταν και ζωγράφος, καταλάβαινε τη σημασία της οπτικής παρουσιάσεως και χρησιμοποιούσε την τυπογραφία για να «ζωγραφίσει μία εικόνα» σε μερικά του ποιήματα.

Μετά το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημά του Τεράστια σάλα, το πρώτο τυπωμένο έργο του Κάμινγκς ήταν η ποιητική συλλογή Τουλίπες και καμινάδες (Tulips and Chimneys, 1923). Αυτό το έργο υπήρξε η πρώτη γνωριμία του αναγνωστικού κοινού με τη χαρακτηριστική του εκκεντρική χρήση της γραμματικής και της στίξεως.

Μερικά από τα γνωστότερα ποιήματα του Κάμινγκς περιέχουν λίγη ή και καθόλου παράδοξη τυπογραφία ή στίξη, αλλά πάντα φέρουν το ιδιαίτερο στιλ του, ειδικά στην ασυνήθιστη (χαρακτηριζόμενη και ως ιμπρεσιονιστική) σειρά των λέξεων:

anyone lived in a pretty how town
(with up so floating many bells down)
spring summer autumn winter
he sang his didn’t he danced his did

Women and men (both little and small)
cared for anyone not at all
they sowed their isn’t they reaped their same
sun moon stars rain

(Από το ποίημα “anyone lived in a pretty how town”, 1940)

Η γραφή του συχνά δεν ακολουθεί τους συμβατικούς συνδυαστικούς κανόνες που γεννούν από τις λέξεις τυπικές προτάσεις της αγγλικής (π.χ. “they sowed their isn’t”).

Επίπροσθέτως, κάποια από τα ποιήματα του Κάμινγκς περιέχουν σε μέρος ή στο σύνολό τους, σκόπιμες ανορθογραφίες, ενώ αρκετά ενσωματώνουν φωνητικές γραφές που αποσκοπούν στο να αναπαραστήσουν συγκεκριμένες διαλέκτους. Ο Κάμινγκς επινοούσε επίσης σύνθετες λέξεις, όπως στο ποίημα “in Just” Ο κριτικός λογοτεχνίας R.P. Blackmur έχει σχολιάσει ότι η γλώσσα του είναι «συχνά ακατανόητη επειδή αγνοεί την ιστορική συσσώρευση σημασίας των λέξεων, την οποία αντικαθιστά με ιδιωτικούς προσωπικούς του συνειρμούς».

Πολλά ποιήματα του Κάμινγκς είναι σατιρικά και θίγουν κοινωνικά ζητήματα, αλλά έχουν μία ίση ή και ισχυρότερη ροπή προς τον ρομαντισμό: πάλι και πάλι τα ποιήματά του εξυμνούν τον έρωτα και την αναγέννηση στη φύση.

Ο Κάμινγκς δεν δίστασε να συγγράψει και παιδικά βιβλία. Αξιοσημείωτο παράδειγμα της πολύπλευρης ικανότητάς του είναι μία εισαγωγή που έγραψε για μία συλλογή του κόμικς στριπ Krazy Kat.

Ελληνικές μεταφράσεις

• e.e. cummings: 115 ποιήματα, μετάφραση Σωκράτης Λ. Σκαρτσής, εκδ. «Οδυσσέας», Αθήνα 1999 (173 σελίδες)
• ε. ε. κάμμινγκς: Ποιήματα, μετάφραση-επιμέλεια Γιάννης Λειβαδάς, εκδ. «Ηριδανός», Αθήνα 2007 (68 σελ.)
• e.e. cummings: 33x3x33 Ποιήματα, δοκίμια, θραύσματα, μετάφ.-επιμ. Χάρης Βλαβιανός, εκδ. «Νεφέλη», Αθήνα 2009 (128 σελ.)
• Ε. Ε. Κάμμινγκς: Παραμύθια, μετάφ. Ροδούλα Παππά, εκδ. «Νεφέλη», Αθήνα 2009,  (61 σελ.)
• E.Ε. Cummings: [μόνο με την άνοιξη] 44 ποιήματα, μετάφ.-επιμέλ.-επίμετρο Βασίλης Αμανατίδης, εκδ. «Νεφέλη», Αθήνα 2010
• E.Ε. Cummings: Το χριστουγεννιάτικο δέντρο (Little Tree), μετάφ. Χάρης Βλαβιανός, εκδ. «Νεφέλη», Αθήνα 2011
• e.e. cummings: λοιπόν ας φιληθούμε – ερωτικά ποιήματα, μετάφ. Χάρης Βλαβιανός και Γιάννης Δούκας, εκδ. «Πατάκης», Αθήνα 2014, δίγλωσση έκδοση, 168 σελίδες