Σαίξπηρ, Ουίλλιαμ

Ο Ουίλλιαμ Σαίξπηρ (William Shakespeare, 1564-1616) ήταν Άγγλος ποιητής και θεατρικός συγγραφέας. Θεωρείται ευρέως ως ο σημαντικότερος συγγραφέας που έγραψε στην αγγλική γλώσσα και ένας από τους σημαντικότερους δραματουργούς παγκοσμίως. Συχνά αποκαλείται εθνικός ποιητής της Αγγλίας και «Βάρδος του Έιβον». Τα σωζόμενα έργα του, συμπεριλαμβανομένων και ορισμένων συνεργασιών, αποτελούνται από περίπου 38 θεατρικά έργα, 154 σονέτα, δύο μεγάλα αφηγηματικά ποιήματα και πολλά άλλα ποιήματα. Τα έργα του έχουν μεταφραστεί στις περισσότερες γλώσσες του κόσμου και ερμηνεύονται περισσότερο συχνά από τα έργα οποιουδήποτε άλλου θεατρικού συγγραφέα.

Ποιήματα

Το 1593 και το 1594, όταν τα θέατρα ήταν κλειστά εξαιτίας της πανούκλας, ο Σαίξπηρ δημοσίευσε δύο αφηγηματικά ποιήματα με ερωτικά θέματα, τα “Αφροδίτη και Άδωνις” και “Ο Βιασμός της Λουκρητίας”. Στο πρώτο ένας αθώος Άδωνις απορρίπτει τις ερωτικές προκλήσεις της Αφροδίτης ενώ στο δεύτερο η ενάρετη Λουκρητία βιάζεται από τον λάγνο Ταρκήνιο. Με επιρροή από τις “Μεταμορφώσεις” του Οβίδιου, τα ποιήματα δείχνουν την ενοχή και την ηθική σύγχυση που προκύπτουν από μία ανεξέλεγκτη επιθυμία. Και τα δύο αποδείχθηκαν ιδιαίτερα δημοφιλή και ανατυπώθηκαν αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της ζωής του Σαίξπηρ. Ένα τρίτο αφηγηματικό ποίημα, “Το Παράπονο ενός Εραστή”, όπου μία νεαρή γυναίκα θρηνεί την αποπλάνησή της από ένα πειστικό μνηστήρα, τυπώθηκε στην πρώτη έκδοση των Σονέτων το 1609. “Ο Φοίνικας κι η Τρυγόνα”, που τυπώθηκε το 1601, θρηνεί το θάνατο του θρυλικού Φοίνικα και της ερωμένης του, της πιστής Τρυγόνας. Το 1599, δύο προσχέδια των σονέτων 138 και 144 εμφανίστηκαν στον “Περιπαθή Προσκυνητή”, ένα ανθολόγιο ποιημάτων υπό το όνομα του Σαίξπηρ που εκδόθηκε χωρίς την άδεια του.

Σονέτα

Τα “Σονέτα” δημοσιεύτηκαν το 1609 και ήταν τα τελευταία μη δραματικά έργα του Σαίξπηρ που εκδόθηκαν. Οι μελετητές δεν είναι βέβαιοι για το πότε γράφτηκε το καθένα από τα 154 σονέτα, αλλά τα στοιχεία δείχνουν ότι ο Σαίξπηρ έγραφε σονέτα σε όλη τη διάρκεια της καριέρας του για ένα ιδιωτικό αναγνωστικό κοινό. Σύμφωνα με κάποιους αναλυτές ο Σαίξπηρ σχεδίαζε να εκδώσει δύο αντίθετες σειρές: μία για την ανεξέλεγκτη επιθυμία για μία παντρεμένη γυναίκα και μία για την πολύπλοκη αγάπη για ένα νεαρό άντρα. Παραμένει ασαφές αν τα στοιχεία αυτά αντιπροσωπεύουν πραγματικά άτομα ή αν το συγγραφικό “εγώ” με το οποίο απευθύνεται σ’ αυτούς αντιπροσωπεύει τον ίδιο τον Σαίξπηρ. Πάντως η έκδοση του 1609 αφιερώθηκε σε κάποιον κύριο “W. H.”, ο οποίος πιστώνεται ως “ο μόνος γεννήτορας” των ποιημάτων.

Δεν είναι γνωστό αν αυτό γράφτηκε από τον ίδιο τον Σαίξπηρ ή από τον εκδότη, του οποίου τα αρχικά εμφανίζονται στο κάτω μέρος της σελίδας όπου γράφτηκε η αφιέρωση. Επίσης δεν είναι γνωστό ούτε ποιος ήτανε ο κύριος W. H., παρά τις πολυάριθμες θεωρίες, ούτε αν ο Σαίξπηρ είχε δώσει την άδεια του για τη δημοσίευση των σονέτων. Οι κριτικοί επαινούν τα Σονέτα ως μία βαθιά περισυλλογή σχετικά με τη φύση του έρωτα, το ερωτικό πάθος, το θάνατο και το χρόνο.

Κριτικές

— Μεταφράζοντας τα σονέτα του Σαίξπηρ (Δημήτρης Καψάλης)
— Το σαιξπηρικό σονέτο και η μεταφραστική του πρόσληψη στον ελληνικό χώρο (Μαντώ Πανοπούλου)
— Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, Τα Σονέτα, εισαγωγή-μετάφραση: Λένια Ζαφειροπούλου, εκδόσεις, Gutenberg, δίγλωσση έκδοση
— Ουίλλιαμ Σαίξπηρ: Εργασία στα πλαίσια του μαθήματος επιλογής (Πρότυπο Πειραματικό Λύκειο Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης)

Βιβλιογραφία

— Τα περίφημα σονέτα του Σαίξπηρ ρυθμικά μεταφρασμένα, μτφ. Μανώλης Μαγκάκης, Αθήναι, 1911.
— Σονέτα William Shakespeare, μτφ. Βασίλης Ρώτας, Βούλα Δαμιανάκου, Επικαιρότητα, 1975 (Διαβάστε την Εισαγωγή)
— Ουίλλιαμ Σαίξπηρ. Σονέτα, Επιμ.- εισαγ.- μτφ. Στυλιανός Αλεξίου, Στιγμή, Αθήνα, 1998.
— Ουίλλιαμ Σαίξπηρ. 25 σονέτα, μτφ. Καψάλης Διονύσης, Άγρα, 1998.
— Καψάλης, Διονύσης, Τα μέτρα και τα σταθμά. Δοκίμια για τη λυρική ποίηση, Άγρα, 1998.
— Spiller, Michael R.G., The development of the sonnet. An introduction, London and New York.
— Vendler, Helen, The art of Shakespeare sonnets, Harvard University Press, London, 1999.
— Πρώτες γραμμές από το: Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, Τα Σονέτα, εισαγωγή-μετάφραση: Λένια Ζαφειροπούλου, εκδόσεις, Gutenberg, δίγλωσση έκδοση