Ζενεμπίσης, Ηλίας

Ο Ηλίας Ζενεμπίσης γεννήθηκε στους Παξούς σε ένα χαρακτηριστικό βενετσιάνικο σπίτι στην περιοχή Βόντζα στα Ζενεμπισάτικα Γαΐου, του οποίου τα ερείπια διασώζουν την αίγλη της εποχής, την αξιοσύνη του αρχιτέκτονα και των πετράδων, που στην κυριολεξία το σμίλεψαν. Εκεί θεωρώ ότι σημαδεύτηκε η πορεία του, που ξεκίνησε από το νησί κι απλώθηκε μακριά στην Ευρώπη. Πάνω από τα βόλτα του πλακόστρωτου μόντζου και κάτω από τις πέτρινες πιτσουνιέρες, μέσα στην κατάφορτη παξινή φύση, δεκτικός στα τόσα ερεθίσματα, φορτίστηκε συναισθηματικά και εξέφρασε με στίχους όλο αυτό το εκχύλισμα. Γιος του Ιωάννη και της Φωτεινής με έναν μικρότερο αδελφό, τον Διονύσιο. Μικρός έφυγε από τους Παξούς, γι’ αυτό και λιγοστά τα στοιχεία που γνωρίζουμε.

Από το έργο του συμπεραίνουμε πως ήταν μορφωμένος και γλωσσομαθής.

Το 1875 τον συναντάμε στην Κέρκυρα να εκφωνεί, σύμφωνα με στοιχεία της Ιονίου Βιβλιογραφίας, τον «Λόγο περί Θείας Λατρείας», την πρώτη Κυριακή των Νηστειών με τον τίτλο του Αναγνώστου. Ο τίτλος αυτός μας οδηγεί στη σκέψη ότι ήταν προορισμένος για ιερωμένος, άγνωστο όμως το γιατί δεν έγινε. Τον παραπάνω λόγο εκφώνησε με εντολή του αρχιεπισκόπου Κερκύρας και τον δημοσίευσε με έξοδα των φίλων του. Ίσως να ακολουθούσε σπουδές στο Ιεροσπουδαστήριο, που υπήρχε σε λειτουργία τότε στην Κέρκυρα. (Θ. Μακρής, εφημερίδα Παξοί, Νοέμβρης 1963)

Το 1881 εκδίδει στην Αθήνα το έργο του Στροφαί εις την Χίον από 8 σελίδες, που αναφέρεται στους καταστρεπτικούς σεισμούς της Χίου, που είχαν σαν αποτέλεσμα την κατάρρευση πολλών σπιτιών και τον χαμό χιλιάδων ανθρωπίνων ζωών, για ενίσχυση των εράνων υπέρ των σεισμοπλήκτων. Όπως φαίνεται από τα δημοσιευμένα ποιήματά του ο Ζενεμπίσης διέμενε όχι μόνο στην Αθήνα αλλά και στο εξωτερικό και συγκεκριμένα στην Ελβετία, Μασσαλία και Λισσαβώνα. Συγγενής με τον δήμαρχο Γαϊανών Γεώργιο Ζενεμπίση (1890-1900), του έστελνε τεύχη του περιοδικού Πειθώ, που εκδιδόταν στην Αθήνα και όπου δημοσιεύονταν ποιήματά του.

Το 1885 εκδίδεται το έργο Χωρίς Μάνα στα πορτογαλικά, για το οποίο δημοσιεύτηκαν ευμενείς κρίσεις από τον πορτογαλικό τύπο, γεγονός που συγκίνησε πολύ τον ποιητή. Το έργο αυτό, σύμφωνα με την αναγραφή στην Ιόνιο Βιβλιογραφία του Εμίλ Λεγκράν, απαρτίζεται από 21 σελίδες και αποτελεί συλλογή ποιημάτων αφιερωμένων στη μνήμη της μητέρας του Φωτεινής. Τα ποιήματα αυτά μεταφράστηκαν έμμετρα στα πορτογαλικά από τον φίλο του πορτογάλο γιατρό Φραγκίσκο Φερράζ δε Μασέδο και τυπώθηκαν μαζί με τα ελληνικά πρωτότυπα σε τεύχος 41 σελίδων το 1887.

Το 1888 εκδίδεται ο Καιρός Χαμένος με 14 ποιήματα και αποτελεί δεύτερη έκδοση προορισμένη για την Ελλάδα, με μετάφραση τυπωμένη στην αριστερή σελίδα στα πορτογαλικά σε 73 σελίδες. Προλογίζεται από επιστολή του ποιητή, που γράφτηκε στη Γενεύη το 1887, στις 17 Δεκέμβρη, και αφιερώνεται στον αδελφό του Διονύσιο. Δεδομένου ότι ο Ζενεμπίσης δεν κατείχε δημόσια θέση και συνήθως διέμενε στο εξωτερικό, υποθέτουμε ότι ασκούσε το επάγγελμα του ιδιωτικού δασκάλου της ελληνικής ή και άλλων γλωσσών, που κατείχε. Τούτο καθίσταται πιθανό και από τον τίτλο ενός ποιήματός του: «Ποιητής-Δάσκαλος». (Θ. Μακρής, Παξοί, Νοέμβριος 1963). Η συλλογή αυτή χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο αναφέρονται τα «Λυρικά» και στο δεύτερο τα «Ιλαρά».

Παντού στο έργο του είναι εμφανής η απαισιοδοξία και ο πεσιμισμός του.
Άγνωστο πού και πότε πέθανε, ακόμα κι αν συνέχισε το φιλολογικό του έργο.

Η σχετική ευρυθμία και η ομαλή του γλώσσα παρέχουν στον αναγνώστη των ποιημάτων ευχάριστη εντύπωση και έλαβαν την τύχη να φέρουν έστω και ελαφρότατον δείγμα ελληνικής στιχουργίας μέχρι της μακρινής Πορτογαλίας.

Έτσι σχολίαζε ο Θεόδωρος Μακρής σε σχετική του έρευνα το έργο του Ζενεμπίση. Είναι γεγονός ότι ο Παξινός αυτός ποιητής ανέδειξε το νησί που τον γέννησε στον ελλαδικό χώρο αλλά και στο εξωτερικό. Οι στίχοι του θυμίζουν το πέρασμά του, μια και οι χρονικές οριοθετήσεις δεν υπάρχουν για να τον εγκλωβίσουν σε χρονικά περιθώρια.

— Σπύρος Μπογδάνος, Η έμπνευση εκφραζόμενη μέσα από την ποίηση στους Παξούς (Ι΄Διεθνές Πανιόνιο Συνέδριο – Κέρκυρα 2017)