Δικταίος, Άρης

Ο Άρης Δικταίος [1919-1983] (πραγματικό όνομα Κώστας Κωνσταντουλάκης) γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης. Το 1938 γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου φοίτησε ως το 1940, οπότε επιστρατεύτηκε. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής έζησε στην Κρήτη. Εγκαταστάθηκε στην Αθήνα το 1945 και ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία στον Τύπο και το ραδιόφωνο, ως συνεργάτης του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας από το 1946 ως το 1951. Μαθητής Γυμνασίου ακόμα δημοσίευσε ποιήματα στο περιοδικό Νέα Γράμματα και το 1935 εξέδωσε την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο «Δώδεκα εφιαλτικές βινιέτες». Είχε προηγηθεί η αποκηρυγμένη ποιητική συλλογή «Στα κύματα της ζωής» (1934). Συνεργάστηκε με τα περιοδικά «Νεοελληνικά Γράμματα», «Νέοι Ρυθμοί», «Φιλολογικά Χρονικά», «Νέα Εστία», «Νέα Πορεία» κ.α. Ιδιαίτερα ογκώδες είναι το δοκιμιακό και μεταφραστικό του έργο, ενώ εξέδωσε επίσης ποιητικές και λογοτεχνικές ανθολογίες. Τιμήθηκε με το Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης το 1956 από κοινού με το Γιάννη Ρίτσο και το Παράσημο του Α΄ Βαθμού των Γραμμάτων Κύριλου και Μεθόδιου από την βουλγαρική κυβέρνηση (1977). Έργα του έχουν μεταφραστεί σε πολλές ξένες γλώσσες.

Η ποίηση του Άρη Δικταίου τοποθετείται στη λεγόμενη πρώτη μεταπολεμική γενιά της λογοτεχνίας μας, με έντονα τα στοιχεία της υπαρξιακής αγωνίας και επιρροές από τη λογοτεχνική και φιλοσοφική παραγωγή του Jean Paul Sartre. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Άρη Δικταίου βλ. Αργυρίου Αλεξ., «Άρης Δικταίος», Η ελληνική ποίηση· Η πρώτη μεταπολεμική γενιά, σ.68-71. Αθήνα, Σοκόλης, 1982, Γιαλουράκης Μανώλης, «Δικταίος Άρης», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας 6. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ. και χ.σ., «Δικταίος Άρης», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό 3. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1985.

Η ποίηση του χαρακτηρίζεται από έντονη υπαρξιακή αγωνία και επιρροές από τον Ζαν Πολ Σαρτρ και τοποθετείται στη πρώτη μεταπολεμική γενιά της λογοτεχνίας μας. Έργα του έχουν μεταφραστεί σε πολλές ξένες γλώσσες.

Ποίηση

— «Δώδεκα εφιαλτικές βινιέτες», 1936
— «Αγνεία», 1938
— «Ο αντιφατικός άνθρωπος» 1938
— «Ελούσοβα», 1945
— «Σπουδή θανάτου» 1948
— «Τα τετράδια του Άρη Δικταίου», 1948
— «Ποιήματα 1935-1953», 1954
— «Πολιτεία: Βιβλίο πρώτο», 1956
— «Πολιτεία: Βιβλίο δεύτερο», 1958
— «Τα Ποιήματα 1934-1965», 1974
— «Το ταξίδι για τα Κύθηρα», 1980

Μεταφράσεις (ενδεικτικά)

— Γκαίτε: «Τορκουάτο Τάσσο», εκδ. Γεωργίου Παπαδημητρίου, 1953 – «Γκαιτς φον Μπέρλιχινγκεν», εκδ. Γεωργίου Παπαδημητρίου, 1953 – «Σαίξπηρ για πάντα», εκδ. Φέξης, 1961
— Λεόν Σεστόφ: «Η νύχτα της Γεσθημανής», εκδ. Γεωργίου Παπαδημητρίου, 1954.
— Δάφνη Ντι Μωριέ: «Ρεβέκκα», εκδ. Λογοτεχνική, 1954 – «Η εξαδέλφη μου Ραχήλ», εκδ. Λογοτεχνική, 1954
— Φιοντόρ Ντοστογέφσκι: «Ο έφηβος», εκδ. Κ.Μ., 1954 – «Το χωριό Στεπαντσίκοβο και οι κάτοικοί του», εκδ. Κ.Μ., 1954
— Johannes Jørgensen: «Γκαίτε», εκδ. Κ.Μ. 1955
— André Dhotel: «Οι δρόμοι του μακρινού ταξιδιού», εκδ. Ιανός, 1955
— Σόμερσετ Μομ: «Κουαρτέτο», εκδ. Ζαχαρόπουλος, 1955
— Σαρλότ Μπροντέ: «Το παρθεναγωγείο», εκδ. Κ.Μ., 1955 (και επανέκδοση ως «Ο καθηγητής», εκδ. Επικαιρότητα, 1979)
— Τζέιμς Φένιμορ Κούπερ: «Ο τελευταίος των Μοϊκανών», εκδ. Γεωργίου Παπαδημητρίου, 1955
— Κνουτ Χάμσουν: «Η ευλογία της γης», εκδ. Κ.Μ.,1955.
— Άξελ Μούντε: «Το χρονικό του Σαν Μικέλε», εκδ. Λογοτεχνική, 1955
— Αντρέ Ζιντ: «Οι κιβδηλοποιοί», εκδ. Κ.Μ.,1955
— Χάλντορ Λάξνες: «Το φως του κόσμου», εκδ. Παρθενών, 1956
— Τόμας Μαν: «Το μαγικό βουνό», εκδ. Δίφρος, 1956 – «Ο θάνατος στη Βενετία» – «Gladius Dei» – «Ο νόμος», εκδ. Ζαχαρόπουλος, 1971, «Δόκτωρ Φάουστους», εκδ. Ζαχαρόπουλος, 1973
— Annemarie Selinko, Αύριο όλα θα πάνε καλύτερα, εκδ. Δαρεμάς, 1957
— Ράινερ Μαρία Ρίλκε: «Εκλογή από το ποιητικό έργο του», εκδ. Κάδμος 1957 (και επανέκδοση ως «Ποιήματα», εκδ. Ζαχαρόπουλος, 1983) – «Βασιλιάς Μπόχους», εκδ. Γκοβόστης, 1973 (και επανέκδοση ως «Έβαλντ Τράγκυ και άλλα διηγήματα», εκδ. Ζαχαρόπουλος, 1987)
— Φρειδερίκος Νίτσε: «Έτσι μίλησεν ο Ζαρατούστρα», εκδ. Παράσχου Καλφάκη, 1958 – «Η γενεαλογία της ηθικής. Οι διθύραμβοι του Διονύσου», εκδ. Γκοβόστης, 1970.
— Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ: «Το σκοτεινό αδιέξοδο», εκδ. Φέξης, 1960
— Ζαν Ζιονό: «Προς μέρες καλύτερες» εκδ. Φέξης, 1960 (και επανέκδοση ως «Ανάρρωση», εκδ. Αιγόκερως, 1982)
— Μιλόζ: «Ποιήματα», εκδ. Φέξης, 1961
— Φρανσουάζ Σαγκάν: «Τα θαυμάσια σύννεφα». εκδ. Φέξης, 1961
— Μπόρις Παστερνάκ: «Αφήγηση», εκδ. Φέξης, 1961
— René Puaux: «Οι τελευταίες ημέρες του Βύρωνος», εκδ. Φέξης, 1961
— Anton Strashimirov: «Σούρα μπιρ», εκδ. Φέξης, 1961
— Τζουζέπε Ουνγκαρέττι: «30 ποιήματα», εκδ. Φέξης, 1964
— George Călinescu: «Το αίνιγμα της Οτίλια», εκδ. Φέξης, 1965
— Σαιν-Τζον Περς: «Χρονικό (ποιητικό κείμενο)», εκδ. Κοραής, 1967
— Ανατόλ Φρανς: «Το έγκλημα του Σιλβέστρου Μπονάρ», εκδ. Γκοβόστης, 1973
— Ναζίμ Χικμέτ: «122 ποιήματα», εκδ. Ζαχαρόπουλος, 1976
— Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα: «Ποιήματα», εκδ. Ζαχαρόπουλος, 1980.
— Φρίντριχ Χέλντερλιν: «Πάτμος και άλλα 30 ποιήματα», εκδ. Αιγόκερως, 1982

Μελέτες-δοκίμια (ενδεικτικά)

— «Ανθολογία παγκοσμίου ποιήσεως 2500 π.Χ. – 1960» Φέξης, 1960.
— «Επτά ανθρώπινα σχήματα:· Goethe, Blake, Hoelderlin, Dostojevski, Nietsche, Schestov, Rimbaud» Φέξης, 1961.
— «Ανθολογία συγχρόνου ελληνικής ποιήσεως 1930-1960» Φέξης, 1961 (σε συνεργασία με τον Φαίδρο Μπαρλά).
— «Ανθολογία κινέζικης ποιήσεως» Φέξης, 1962.
— «Μεγάλες στιγμές της ποιήσεως» Δωδώνη, 1967.
— «Γερμανικά μεταπολεμικά διηγήματα. Μια ανθολογία»· Λογογτεχνική, 1968.
— «Ανθολογία βουλγαρικής ποιήσεως» Δωδώνη, 1971
— «Ο Όμηρος, το επίγραμμα, η επιγραφή, η γραφή», 1974.
— «Ναπολέων Λαπαθιώτης (Η ζωή του – Το έργο του)», Γνώση, 1984.
— Σημειώσεις
— Οι χρονολογίες αφορούν στα έτη έκδοσης των έργων του

Βιβλιογραφία για περαιτέρω μελέτη

— Αργυρίου, Αλέξανδρος (1982). Η ελληνική ποίηση. Αθήνα: Σοκόλης. σελ. 68-71.
— Βαρίκας Βάσος, «Άρης Δικταίος: Θεωρία της ποιήσεως», Συγγραφείς και κείμεναΑ΄· 1961-1965, σ.84-86 και 152-153. Αθήνα, Ερμής, 1975 (πρώτες δημοσιεύσεις στην εφημερίδα Το Βήμα, 27/5/1962 και 19/5/1963).
— Γιαλουράκης Μανώλης, «Δικταίος Άρης», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας6. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ.
— Θέμελης Γιώργος, «Άρης Δικταίος», Η νεώτερη ποίησή μας, σ.101-113. Αθήνα, Φέξης, 1963.
— Καραντώνης Αντρέας, «Άρης Δικταίος, Ποιήματα 1935-1953», Η ποίησή μας μετά τον Σεφέρη, σ.117-139. Αθήνα, Δωδώνη, 1976.
— Μερακλής Μ.Γ., «Η ποίηση του Άρη Δικταίου · (ή η “δίχως κοινωνικότητα” κοινωνικότητα)», Η λέξη14, 5/1982, σ.261-265.
— «Σε β΄ πρόσωπο · μια συνομιλία του Άρη Δικταίου με τον Αντώνη Φωστιέρη και τον Θανάση Νιάρχο», Η λέξη14, 5/1982, σ.307-313.
— χ.σ., «Δικταίος Άρης», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό3. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1985.